Ρωμιοί Συνθέτες Της Πόλης

Κριτική από: Χάρης Σαρρής/ΤΑ ΝΕΑ

Η εν λόγω έκδοση επιχειρεί μια γνωριμία με τους Ρωμιούς συνθέτες, που έδρασαν στο χώρο της οθωμανικής κλασικής μουσικής. Μια μουσική με βαθιές ρίζες στη μακραίωνη παράδοση της ανατολικής Μεσογείου, που είναι κι η άμεση κληρονόμος της βυζαντινής και της αραβοπέρσικης μουσικής παράδοσης. Οι φορείς της προέρχονταν απ' όλους τους λαούς που έζησαν στο πολυεθνικό ψηφιδωτό της Κωνσταντινούπολης: Ρωμιοί, Τούρκοι, Αρμένιοι, Εβραίοι... Στην έκδοση αυτή, ξεναγός μας στο έργο των Ρωμιών συνθετών της Πόλης είναι το συγκρότημα "Βόσπορος", που αποτελείται από διακεκριμένους Τούρκους δεξιοτέχνες. Οι Ρωμιοί συνθέτες που ανθολογούνται έδρασαν από το 18ο αιώνα, περίοδος μεγάλης ακμής της οθωμανικής κλασικής μουσικής, έως τις αρχές του αιώνα μας. Ανάμεσά τους ο πρίγκιπας Δημήτριος Καντεμίρης, βοεβόδας της Μολδαβίας, που ήταν ένας από τους πιο μορφωμένους λογίους της εποχής του. Πολλοί απ' αυτούς είχαν σπουδάσει και τη βυζαντινή μουσική, όπως ο Ζαχαρίας ο χανεντές. Ήταν μαθητής του Δανιήλ Πρωτοψάλτη στη βυζαντινή μουσική και μελοποίησε και εκκλησιαστικούς ύμνους, ιδιαίτερα καλοφωνικούς ειρμούς. Παράλληλα έπαιζε ταμπούρ κι ήταν και χανεντές (τραγουδιστής) στο παλάτι του Σουλτάνου... Στην έκδοση αυτή μπορούμε να πάρουμε μια γεύση από τις πολύ εκφραστικές μελωδικές γραμμές που συνέθεσαν οι Ρωμιοί συνθέτες, οι οποίες στηρίζονται στα "μακάμια" (μουσική "δρόμοι") και τα "ουσούλια" (ρυθμικά σχήματα) της ανατολικής μουσικής. Ακούγονται τα όργανα της κλασικής ορχήστρας: πολίτικη λύρα, νέι (μακριά φλογέρα), ταμπούρ, κανονάκι και βιολοντσέλο. Η πολίτικη λύρα είναι γνωστή και με το όνομα "κεμεντζέ ρουμί" (κεμεντζές των Ελλήνων), γεγονός που φανερώνει την ελληνική προέλευσή της. Περιλαμβάνονται οχτώ οργανικές συνθέσεις που στηρίζονται στις φόρμες της λόγιας μουσικής της Κωνσταντινούπολης κι έξι ταξίμια, όπου κάθε όργανο της ορχήστρας φανερώνει τις εκφραστικές του δυνατότητες. Οι οργανικές φόρμες "Πεσρέφ" και "Σαζ σεμαϊσί" έχουν τις ρίζες τους στην αυλική μουσική των Περσών, ενώ το "Μεστέ" είναι αργή και μελισματική φωνητική σύνθεση, όπου ανάμεσα στους στίχους τραγουδιούνται οι συλλαβές "τερεννούμ". Είναι κάτι αντίστοιχο με την καλοφωνία της βυζαντινής μουσικής. Απ' αυτό το παράδειγμα μπορούμε να δούμε τις ανταλλαγές και τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στις δυο μουσικές, τη στιγμή που -πολλές φορές- τα ίδια άτομα διακρίνονταν και στις δυο... Ο δίσκος αυτός είναι ο πρώτος αφιερωμένος στο έργο των Ρωμιών συνθετών της Πόλης που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα. Επιχειρεί να φωτίσει μια άγνωστη (στο πλατύ κοινό) πλευρά της ελληνικής μουσικής, πολύ πριν οι εθνικισμοί καταστρέψουν τη μακραίωνη συμβίωση των λαών... Οι δεξιοτέχνες του "Βοσπόρου", κληρονόμοι και συνεχιστές της μακραίωνης αυτής παράδοσης, μας ξεναγούν στο κλίμα που επικρατούσε στη λόγια μουσική της Πόλης έως τις αρχές του αιώνα. Προσεγμένη είναι επίσης κι η επιλογή του ηχητικού υλικού. Τα μακάμια που ακούγονται είναι "συγγενικά" μεταξύ τους, ενώ το τελευταίο ταξίμι καταλήγει στο μακάμ "ράστ", όπου κινούνταν τα πρώτα κομμάτια. Στο ένθετο φυλλάδιο περιέχονται σύντομα βιογραφικά στοιχεία των ανθολογούμενων συνθετών, πληροφορίες για τα μουσικά όργανα, καθώς και κατατοπιστικά σχόλια για τα κομμάτια της έκδοσης από το Γιάννη Ζάννο. Την επιλογή των κομματιών έχουν κάνει ο Νικηφόρος Μεταξάς και η Ανιές Αγκοπιάν.