Μία «Ορέστεια» ένωσε Ελληνες και Τούρκους

16186802

Το έπος του Ιάννη Ξενάκη καθήλωσε το τουρκικό κοινό µέσα στον ναό της Αγίας Ειρήνης στη φετινή Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης

Από την πόλη Υψηλάντης στο Μίσιγκαν ώς την Κωνσταντινούπολη µεσολαβούν χιλιάδες χιλιόµετρα. Κατά κάποιους, και από την ελληνική ώς την τουρκική καρδιά. Ισως και από το αρχαίο ελληνικό δράµα ώς την Ελλάδα του ΔΝΤ...
Να όµως που ένα απαιτητικό έργο ελληνικής πνοής, το οποίο είχε πρωτοπαρουσιαστεί στην αµερικανική πόλη πριν από 64 χρόνια, κατάφερε να γεφυρώσει πολλά χάσµατα και να γίνει πρεσβευτής της «άλλης» Ελλάδας, του πολιτισµού, στον µυστηριακό χώρο του ναού της Αγίας Ειρήνης, στην Πόλη.
Ο Ιάννης Ξενάκης  φέτος διεθνώς γιορτάζεται το έτος του  µε την «Ορέστειά» του καθήλωσε το τουρκικό κοινό, αλλά έκανε και την Κωνσταντινούπολη Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2010 να µιλάει γι αυτό, σαν να πρόκειται για µάννα εξ ουρανού σε απολίτιστες εποχές οικονοµικών πολέµων.
Το έργο του συνθέτη, ο οποίος πίστευε µόνον στην ολική εµπειρία θεάµατος - ακροάµατος, γεφύρωσε και τις βελτιωµένες τελευταία σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων και δη σε έναν χώρο ο οποίος θεωρούνταν «απαγορευµένος» (εκεί έγιναν η Β Οικουµενική Σύνοδος και η Πανορθόδοξη Σύνοδος, εκεί σχεδιάζει, όπως έλεγε µετά τη συναυλία, ο Οικουµενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και την επόµενη σύνοδο, τα επόµενα χρόνια). Και ένωσε σε µουσική συγκίνηση από την καλοκουρντισµένη  στηριζόµενη από ιδιωτικά κεφάλαια  Φιλαρµονική Ορχήστρα Βorusan, υπό τον αεικίνητο διεθνούς ακτινοβολίας µαέστρο Γκιουρέρ Αϊκάλ, την πανεπιστηµιακή χορωδία Μimar Sinan της Πόλης που συνέπραξε µε µέλη της Χορωδίας του Δήµου Αθηναίων µέχρι το «κλου» της παράστασης: τα διακόσια παιδάκια από οµογενειακά σχολεία (Ζωγράφειο, Ζάππειο κ.λπ.)
µαζί µε εκείνα της παιδικής χορωδίας του Πανεπιστηµίου της Πόλης, αλλά και της τουρκικής ραδιοτηλεόρασης ΤRΤ.
Στην υποβλητική, νωπή από την υγρασία του χρόνου και των αναµνήσεων, Αγία Ειρήνη, περίπου χίλιοι θεατές  ανάµεσά τους ο Οικουµενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολοµαίος, ο πρόξενος της Ελλάδας Βασίλης Μπουρνόβας, ο διευθυντής του Φεστιβάλ της Πόλης  έµοιαζαν να κρατούν την ανάσα τους όσο στη σκηνή, κάτω από τον λιτό ψηφιδωτό σταυρό του µοναδικού εικονοκλαστικού ναού, ξεδιπλώνονταν τα πάθη του Αγαµέµνονα και του κυνηγηµένου από τις Ερινύες Ορέστη στις Χοηφόρες. Αλλά ακουγόταν και το «όνοµα» της δηµοκρατίας όπως για πρώτη φορά την όρισε η Αθηνά στη δίκη του Ορέστη, τάζοντάς του για παρέα τις Ευµενίδες...
Μέσα σε κατακόκκινο φως, πάνω από τον χώρο όπου κάποτε βρισκόταν η Αγία Τράπεζα, ως απόκοσµη Κασσάνδρα στάθηκε ο βαρύτονος Σπύρος Σακκάς (φίλος του Ξενάκη, πρώτος διδάξας τον ρόλο, ψυχή και κινητήριος δύναµη της παράστασης). Και άρχισε µε φαλτσέτο να ψελλίζει αρχαιοελληνικούς φθόγγους  ολόκληρο τον ρόλο της τρωαδίτισσας µάντισσας  υπό τον ήχο έγχορδου ψαλτηρίου, που έκανε τη µουσική απαγγελία του να θυµίζει θέατρο Νο, και των κρουστών του Μιγκέλ Μπερνάτ. Κανείς δεν ψιθύρισε, κανείς δεν γέλασε πνιχτά. Καθηλώθηκαν µόνο, σαν να άκουγαν την αρχαία Κασσάνδρα να προβλέπει τα µελλούµενα.
Ελληνικός λόγος, αρχαίος, διαδόθηκε στην αίθουσα µε την εξαίρετη ακουστική και από τα στόµατα της χορωδίας. Κάτι που έκανε τον Οικουµενικό Πατριάρχη να σχολιάζει αργότερα πως συγκινήθηκε επειδή ακούστηκαν ύστερα από χρόνια µέσα στην Αγία Ειρήνη, ύστερα από χρόνια απαγόρευσης των Ελληνικών σε θρησκευτικούς χώρους (αναπαράγοντας το κλισέ της διαχρονίας από την αρχαία Ελλάδα ως το «ελληνικό» Βυζάντιο και της συνέχειας του αρχαίου ελληνικού πνεύµατος στο χριστιανικό λατρευτικό).
Ο λόγος διαδόθηκε και από σολίστες που είχαν πάρει θέση ανάµεσα στο κοινό, όπως και οι δεκάδες «κλακαδόροι» κάνοντας τον ήχο από τις κλακέτες να ορµάει κάθε τόσο σαν κύµα, στις Χοηφόρους και τις Ευµενίδες, περικυκλώνοντας το άφωνο, προσεκτικό κοινό, το οποίο τήρησε στάση κατάνυξης ώς την ώρα που ανέβηκαν στη σκηνή, ντυµένα στα κατάλευκα, τα διακόσια παιδάκια για να κοινωνήσουν ξανά λόγο ελληνικό, για τη δηµοκρατία αυτή τη φορά, µαζί µε την Αθηνά– πάλι ο βαρύτονος Σπύρος Σακκάς σε υποβλητικούς φωνητικούς ακροβατισµούς.
Ωσπου ανάµεσα σε «οµοβροντίες» από κλακέτες, σήµαντρα και λαµαρίνες, σειρήνες και παλλόµενα τρίγωνα, τα παιδιά ξεχύθηκαν στην αίθουσα γύρω από τους θεατές, χαρούµενα κι ολόλευκα. Δικαιώνοντας ίσως την περηφάνια µιας τουρκάλας µάνας που ακούστηκε πριν από την παράσταση  στον δροσερό κήπο του Τοπ Καπί, µε θέα στον Μαρµαρά και στην Αγία Σοφία  να λέει:
«Το παιδί µου τραγουδάει στην Ελληνική Ορέστεια!».

«Με τη µουσική του µπαίνει στα κόκκαλά µας» Δεν ήταν τυχαία η έκταση που πήρε η παρουσίαση του έργου του Ξενάκη από τα τουρκικά µέσα µαζικής ενηµέρωσης, ούτε πως 25 δηµοσιογράφοι έδωσαν το «παρών» στην παρουσίαση από το Διεθνές Φεστιβάλ Κωνσταντινούπολης (το οποίο χαίρει εκτιµήσεως και... δηµοσιεύσεως σε όλους τους έγκυρους οδηγούς φεστιβάλ του κόσµου). Δεν είναι ακόµη τυχαίο πως η εφηµερίδα «Ηurriyet» το χαρακτήρισε ως «Το γεγονός» του φετινού φεστιβάλ.
Αλλωστε το αρχέγονο πνεύµα της παράστασης στην Αγία Ειρήνη είχε κάτι και από το δράµα της ζωής. Κι ας µην είχε άµεση, ορατή, σχέση µε τη βόµβα που σκότωσε τρεις στην Πόλη ή µε τη βουτιά στο κενό ενός ανθρώπου, στο κέντρο της Λεωφόρου του Πέραν (Ιστικλάλ), βουτιά που ρήµαξε µέρος της πολύφωτης γιρλάντας της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας... Είναι που ο Ιάννης Ξενάκης «µε τη µουσική του µπαίνει στα κόκαλα των ανθρώπων», όπως έλεγε στα «ΝΕΑ» ο φίλος και πρώτος ερµηνευτής του, Σπύρος Σακκάς. Γεγονός το οποίο εκτιµούν και άλλοι φεστιβαλικοί φορείς, καθώς η «Ορέστεια» συζητείται να παρουσιαστεί στο αρχαίο θέατρο της Εφέσου, αλλά και στην Αττάλεια, αλλά και σε Ευρώπη και Αµερική µε αφορµή το Ετος Ξενάκη.
Επέτειο που ακόµη η ελληνική Πολιτεία δεν έχει θυµηθεί... ΣΤΗ ΦΩΤΟ: «Η δηµοκρατία δεν είναι σκηνικό», τιτλοφόρησε το άρθρο της για την παρουσίαση της «Ορέστειας» του Ιάννη Ξενάκη στην Πόλη η τουρκική εφηµερίδα «Sabah», µε τον βαρύτονο Σπύρο Σακκά καιτον τούρκο µαέστρο Γκιουρέρ Αϊκάλ